Τέσσερις εικονογραφήσεις για την «σοφία» των ανθρώπων.

Ταξίδι με αυτοκίνητο. Τριήμερο του «Αγίου Πνεύματος» και βρίσκομαι καθοδόν, με προορισμό τη φύση και τη χαλάρωση. Χαζεύω το τοπίο που κινείται γρήγορα μπροστά μου. Χωριουδάκια, αγροί και πινακίδες οδικής κυκλοφορίας. Παρατηρώ τα πάντα με χαρούμενη διάθεση, χωρίς να σκέφτομαι. Ξάφνου, προσπερνώ μια κίτρινη πινακίδα που αναγράφει με κεφαλαία, μαύρα γράμματα: «ΠΡΟΣΟΧΗ ΖΩΑ».

Την κοιτώ και μέσα σε μια στιγμή του δευτερολέπτου, η διάθεση αλλάζει. Καθώς συνεχίζω να διασχίζω την ύπαιθρο, το μυαλό μεταφέρεται σε σκέψεις και προβληματισμούς και μόνο χαλαρό δεν μένει πια. Η φράση «προσοχή ζώα», με βάζει σε νέες περιπέτειες.

Αντιλαμβάνομαι πως ο τρόπος που την διάβασα έχει διττή σημασία. Προφανώς, με μια πρώτη ανάγνωση, η πινακίδα προειδοποιεί τους οδηγούς για την πιθανότητα ύπαρξης ζώων στο οδόστρωμα. Με μια δεύτερη ανάγνωση όμως, είναι σαν να  εκτοξεύει υβριστική προειδοποίηση. «Προσοχή! Ζώα, άνθρωποι!» είναι σαν να φωνάζει. Και εκεί είναι που ξεκινάει το γαϊτανάκι των σκέψεων.

Αναρωτιέμαι, πόσες φορές χρησιμοποιούμε την λέξη «ζώο» για να χαρακτηρίσουμε αρνητικά κάποιον. Προβληματίζομαι για το ποιος είναι ο λόγος που μας κάνει να αποκαλούμε το συνάνθρωπο μας «γαϊδούρι», «βόδι», «γουρούνι» ή οποιοδήποτε άλλο είδος του ζωικού βασιλείου, που πιστεύουμε ότι θα έχει μία υποτιμητική έννοια για εκείνον.

Η απορία πηγάζει από το γεγονός ότι το ανθρώπινο είδος ανήκει στα ζώα. Και ναι, εννοείται πως ο ιδιαίτερα ανεπτυγμένος ανθρώπινος εγκέφαλος, μας καθιστά ικανούς να κάνουμε εκτεταμένη χρήση εργαλείων, να αξιοποιούμε συστήματα επικοινωνίας για αυτοέκφραση και για ανταλλαγή ιδεών, να οργανώνουμε και να κατανοούμε το περιβάλλον μας συγκριτικά με τα άλλα ζώα. Όμως αυτό από μόνο του δεν μπορεί να μας διαφοροποιεί σε τέτοιο βαθμό, που να θεωρούμε τα υπόλοιπα ζώα κατώτερα. Ιδιαίτερα όταν η ανθρώπινη δράση έχει αποδειχθεί, αρκετές φορές, υποδεέστερη των ικανοτήτων και των συμπεριφορών του υπόλοιπου ζωικού βασιλείου.

Η ιστορία των ανθρώπων έχει φανερώσει, σε όλο της το μεγαλείο, ότι η σοφία δεν είναι το μέγιστο προτέρημα μας ως είδος. «Δυστυχώς» σκέφτομαι «οι ικανότητες μας πάνε στράφι». Πόσες φορές ο άνθρωπος κατάφερε να οργανωθεί προς όφελος του, πραγματικά; Πόσες κινήσεις και πόσες πράξεις του δεν ήταν ενάντια στον ίδιο και τη φύση του; Πόσες φορές η «σοφία» του, η υπεροψία του και ο εγωκεντρισμός του, τον οδήγησαν σε λανθάνουσες συμπεριφορές;

Αυτές οι σκέψεις περνάν από το μυαλό μου, καθώς συνεχίζω να διασχίζω με ταχύτητα, την ύπαιθρο. Στον δρόμο μου, συναντώ κοπάδια από διάφορα ζώα και οι απορίες μου δυναμώνουν. Δυναμώνουν τόσο, που θέλουν να εκφραστούν όπως εγώ ξέρω. «Μόλις φθάσω στο προορισμό μου», μονολογώ «θα προσπαθήσω να κάνω μία εικονογράφηση. Για την αμφισβητούμενη σοφία των ανθρώπων, για τον ρόλο τους στο περιβάλλον και κυρίως για την εικόνα που έχουν για το είδος τους».

Έτσι και έπραξα. Με την πρώτη ευκαιρία, άνοιξα τον υπολογιστή και σχεδίασα τον τρόπο που αντιλαμβάνομαι τον άνθρωπο, ως «σοφό». Επέλεξα να χρησιμοποιήσω το ανθρώπινο κεφάλι, ως σύμβολο των εγκεφαλικών του ικανοτήτων και να το αποδομήσω χρησιμοποιώντας την ίδια του την φόρμα σε ένα πλακάτο χρώμα, που φεύγει από αυτόν, μετατίθεται στο χώρο. Πρόσθεσα ένα φίλτρο με φύλλα, σε κάθε ανθρώπινο πρόσωπο, για να τονίσω ότι ανήκει στο ζωικό βασίλειο (φύση) και τέλος τοποθέτησα ένα χρωματιστό «φως» (gradient) για να δηλώσω τον προβληματισμό μου σχετικά με την σοφία του.

Στην επιστροφή, πέρασα από το ίδιο σημείο και αντίκρισα ξανά την πινακίδα «ΠΡΟΣΟΧΗ ΖΩΑ». «Ίσως τελικά, η πινακίδα να έχει τριπλή σημασία…ίσως να απευθύνεται στα υπόλοιπα ζώα και όχι στους οδηγούς. Ίσως να προειδοποιεί τα γαϊδουράκια, τα βόδια, τα γουρούνια και τα υπόλοιπα ζώα σχετικά με την επικινδυνότητα της σοφίας των ανθρώπων…» μουρμούρισα και συνέχισα τον δρόμο μου.

Αν σκέφτηκα σοφά, ή όχι το αφήνω στην κρίση του ανθρώπινου είδους.