ILLUSTRATION
Κεκλεισμένων των θυρών
Μια εικονογράφηση αφιερωμένη στον απολογισμό του εγκλεισμού.
«Πως ήταν οι μέρες του εγκλεισμού;»
Συζητώντας με μία φίλη για το τι θα ήθελα να κάνω πρώτο, μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων, συνειδητοποίησα πως θα ήθελα να επισκεφτώ μία έκθεση, ένα μουσείο. Ψάχνοντας να βρω ποια θα είναι αυτή, επέλεξα την «Τίμιοι παράνομοι – Πρόσωπο. Ελευθερία. Σιωπή».
Πρόκειται για μία έκθεση σύμπραξης καλλιτεχνών και εκπαιδευόμενων του 3ου Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης, του Γενικού Καταστήματος Κράτησης Διαβατών, υπό την αιγίδα του Momus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, στη Θεσσαλονίκη. Διάβασα πως η έκθεση περιλαμβάνει κείμενα και έργα των κρατουμένων και των καλλιτεχνών-εκπαιδευτικών. Βασικοί θεματικοί άξονες της αποτελούν η ιδρυματοποίηση, η υποχρεωτική συμβίωση, η ελευθερία, η απόγνωση, η υπομονή και ο σωφρονισμός.
Δυστυχώς, η αναστολή λειτουργίας των χώρων του Momus δεν έχει αρθεί και ενώ εγώ «ελευθερώθηκα», δεν μπόρεσα να την επισκεφθώ ακόμα. Οι χώροι που κατάφερα να κινηθώ μετά την άρση των μέτρων είναι της εργασίας μου, της παραλίας και του κέντρου της πόλης. Σκέφτομαι:
«Έστω…είναι μια ανάσα, ένα μικρό ξεμούδιασμα».
Γιατί έτσι ήταν οι ημέρες του εγκλεισμού. Ένα τεράστιο, μόνιμο μούδιασμα που νιώθω πως δεν έχει φύγει εντελώς, από πάνω μου. Ήταν σαν κάποιος να με έβαλε στο δωμάτιο μαζί με τους πρωταγωνιστές του θεατρικού έργου «Κεκλεισμένων των θυρών» του Jean Paul Sartre. Σα να με οδήγησε εκεί και μετά να έκλεισε την πόρτα.
Η πόρτα από έξω, ήταν ωραία. Ξύλινη, με πλούσια σκαλίσματα και περίτεχνες λεπτομέρειες. Μια πόρτα αριστοκρατική, που άνηκε αδιαμφισβήτητα σε ένα σπουδαίο νεοκλασικό κτίριο. Μια μεγαλοπρεπή θύρα που προσέφερε ασφάλεια από τους κινδύνους του έξω κόσμου.
Και μέσα;
Μέσα υπήρχε το μούδιασμα. Η πλήρης αίσθηση της αμηχανίας. Το απόλυτο ραντεβού με το εγώ μου. Είχα ατελείωτο χρόνο με τον εαυτό μου. Απεριόριστα λεπτά, αντιμέτωπη με τα ερωτηματικά μου. Για τη ζωή, το θάνατο, την πανδημία, το πώς έβλεπα τον κόσμο έξω μέχρι τώρα και πως με έβλεπε και αυτός. Πως είναι το παρόν μου και πως θα ήθελα να είναι το μέλλον μου. Ο τέλειος χαρακτήρας, στο έργο του Sartre!
Τα ερωτηματικά με ακολουθούσαν κάθε μέρα. Στην κουζίνα, στο σαλόνι, στο γραφείο και στο μπάνιο. Και η πόρτα; Η πόρτα ήταν εκεί να με κρατάει ασφαλή και να μου θυμίζει το μούδιασμα. Την αίσθηση του εγκλεισμού και των περιορισμένων επιλογών. Τότε ήταν που «έπεσα» πάνω στην έκθεση των κρατουμένων. Εκεί ήταν που πρόσθεσα μερικά ερωτηματικά ακόμη, στην καθημερινή παρέα μου.
«Πως είναι να είσαι πραγματικά φυλακισμένος;»
«Πως είναι να στερήσε την ελευθερία σου;»
«Να νιώθεις απόγνωση και εγκατάλειψη;»
«Άραγε, οι κρατούμενοι μουδιάζουν και αυτοί;»
Σε έναν κόσμο που εξυμνεί την ελευθερία και μας γεμίζει με σλόγκαν όπως «εσύ αποφασίζεις», «επίλεξε» και «νιώσε ελεύθερος» το να περιορίζεσαι σε έναν χώρο 2×2 για ένα διάστημα της ζωής σου, είναι τουλάχιστον αμήχανο. Σε μια κοινωνία όπου η υπερκατανάλωση ικανοποιεί το σύνολο των επιλογών μας και μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση της απόλυτης ελευθερίας, το να τρως συγκεκριμένο φαγητό που δε διαλέγεις, να φοράς τα ίδια ρούχα που δεν επιλέγεις, να μην έρχεσαι σε επαφή με τους αγαπημένους σου όπου και όπως θέλεις, είναι το λιγότερο τυραννικό.
Και όλα αυτά συμβαίνουν κεκλεισμένων των θυρών. Πίσω από μια πόρτα που δεν είναι καν αριστοκρατική. Μια πόρτα ψυχρή, φτιαγμένη από σίδερο, με κλειδαριές ασφαλείας και παράθυρο παρακολούθησης, έτοιμη να δεχτεί την εποπτεία του έξω κόσμου.
Δεν μπορώ να κρίνω την έννοια της τιμωρίας. Όμως σε αυτούς τους δύο μήνες, μπόρεσα να αισθανθώ ένα απειροελάχιστο μέρος των συναισθημάτων των έγκλειστων. Είδα την πόρτα να ορθώνεται μπροστά μου και μούδιασα στον ήχο των κλειδιών που την ασφάλιζαν. Και με αυτόν τον τρόπο, σιγά-σιγά, τα ερωτηματικά έφεραν απαντήσεις.
Τώρα ξέρω πως η πόρτα που έκλεισε πίσω μου δεν ήταν τόσο απειλητική. Ήταν η είσοδος στο δωμάτιο της αυτογνωσίας. Όταν επιτέλους ανοίξουν οι χώροι του Momus και ισχύσει η έκθεση, θα την επισκεφθώ σίγουρα. Θα μιλήσω με τα έργα και θα προσπαθήσω να νιώσω την ψυχή των κρατουμένων, περισσότερο.
Μέχρι τότε εικονογραφώ τις πόρτες. Για να κλείσω των κύκλο του εγκλεισμού, να πετάξω από πάνω μου την προσωρινή αναισθησία και να έρθω πιο κοντά στο ανθρώπινο στοιχείο μου.
Αν νιώθεις λοιπόν και εσύ ακόμα αυτό το μούδιασμα, αν φοβάσαι ένα επικείμενο lockdown, ρίξε μια ματιά στις πόρτες μου. Ίσως νιώσεις σίγουρος και πιο ζεστός μέσα σου.
Καλή ζωή!