Μια προσπάθεια γραφιστικής απόδοσης του βιβλίου «Γύρνα σπίτι, άγγελε μου», με τα εκφραστικά μέσα του Russian Avant-Garde.
Πως είναι να διαβάζεις ένα βιβλίο Αμερικανού συγγραφέα και ταυτόχρονα να επισκέπτεσαι μία έκθεση Ρωσικής Πρωτοπορίας; Πως είναι να διακατέχεσαι από ένα κοινό αίσθημα έκπληξης και θαυμασμού για δύο αντίθετα πράγματα;
Κάποιος θα ισχυριζόταν ότι είναι περίεργο, διφορούμενο και αλλόκοτο. Κάποιος άλλως θα το έβρισκε παράτολμο και γοητευτικό. Εγώ, αρχικά, παρέμενα ουδέτερη. Σιωπηλή, σε μία ιδιαίτερη εμπειρία που μου προκαλούσε κοινά συναισθήματα και αντικρουόμενες σκέψεις.
«Πως είναι δυνατό, δύο αντίθετες ιδεολογίες να είναι τόσο κοινές στην καρδιά μου;» αναρωτιόμουν. «Πως γίνεται να διαβάζω ένα βιβλίο που η υπόθεση του εξελίσσεται σε μία χώρα και να μου έρχονται στο μυαλό, εικόνες έργων τέχνης μιας άλλης χώρας;».
Αυτά σκεφτόμουνα όταν μπήκα, για τα καλά, στην υπόθεση του έργου «Γύρνα σπίτι, άγγελε μου» του Thomas Wolfe. Η ανάγνωση των πρώτων σελίδων του βιβλίου κύλησαν με δυσκολία αλλά σιγά-σιγά, αφέθηκα στο βάθος τους. Κάθε επόμενη σελίδα με παρέσυρε όλο και περισσότερο, στην προσπάθεια του πρωταγωνιστή Ευγένιου να βρει το νόημα και το βήμα του στη ζωή.
Κάθε κραυγή αγωνίας του, ήταν μία νέα νοητή εικόνα. Μια εικόνα που οδηγούσε σε γνώριμα μονοπάτια εκφραστικών μέσων, γεμάτα με γεωμετρικά σχήματα, πλακάτα χρώματα, δυναμικές γραμματοσειρές και επιθετικές φόρμες. Ήταν ολοφάνερο πως κάθε λέξη του βιβλίου μετατρέπονταν μέσα στο νου μου, σε κυριλλικά γράμματα που προπαγάνδιζαν την Οκτωβριανή Επανάσταση με σθένος και αποφασιστικότητα.
«Μα είναι δυνατόν; Τι περίεργα παιχνίδια παίζει ο νους μου; Τι ρόλο παίζουν τα συναισθήματα μου;» αναρωτιόμουν από μέσα μου. Παρέμενα όμως σιωπηλή και προχωρούσα την ανάγνωση.
Όταν πια τα πράγματα είχαν φθάσει στο απροχώρητο, αποφάσισα αυθόρμητα να επισκεφθώ την έκθεση που είναι αφιερωμένη στη Λιουμπόβ Ποπόβα, στη Μονή Λαζαριστών (Θεσσαλονίκη). Γνώριζα ήδη το έργο της καθώς και την πορεία της Ρωσικής Πρωτοπορίας στην τέχνη και στο Graphic Design, αλλά η εμπειρία της «ζωντανής» παρατήρησης με καθήλωσε.
Η σιωπή των σκέψεων μου, μετατράπηκε σε ακινησία. Μελετώντας τα έργα της Ποπόβα, άρχισα να συνειδητοποιώ τη συσχέτιση τους με το έργο του Τόμας Γουλφ. Ανακαλύπτοντας τις πτυχές της οπτικής της, έβλεπα τα κοινά και κατανοούσα περισσότερο τους συνειρμούς μου.
Tο βιβλίο «Γύρνα σπίτι, άγγελε μου», γράφτηκε την ίδια χρονική περίοδο που εξελίσσονταν η Ρωσική Πρωτοπορία. Ο εκβιομηχανισμός και η ανάπτυξη της αστικής κοινωνίας βασίλευαν και στις δύο χώρες. Η θεοποίηση του μέλλοντος, παρουσιάζεται με αποφασιστικότητα τόσο στο έργο του Τόμας Γουλφ, όσο και στο πνεύμα της «επαναστατικής» Ρωσικής τέχνης. Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου απορρίπτει την κοινή λογική, κάτι που είναι φανερό στις φόρμες και στα χρώματα της Ποπόβα και στο έργο του Μαγιακόφσκι. Η προσπάθεια να βρεθεί η θέση του ανθρώπου στην κοινωνία είναι διάχυτη τόσο στον μεταφορικό λόγο του Αμερικανού συγγραφέα όσο και στις προπαγανδιστικές, Ρωσικές αφίσες του 1920. Και όλα αυτά σε δύο χώρες εντελώς αντίθετες. Σε δύο κοινωνίες, που στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, η μία εξυμνούσε το ομαδικό πνεύμα και η άλλη ύφαινε το Αμερικάνικο όνειρο της ατομικότητας!
Βγαίνοντας από το χώρο της έκθεσης, η αβεβαιότητα μου μετατρέπονταν σε απόφαση και η ακινησία σε δράση. Γύρισα σπίτι και άνοιξα κατευθείαν τον υπολογιστή. Διάλεξα κάποιες φράσεις του βιβλίου, που μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση και προσπάθησα να τις αποδώσω με τεχνικές της γραφιστικής εμπνευσμένες από τη Ρωσική Πρωτοπορία. Έτσι, έδωσα τέλος στη σιωπή. Οι αντικρουόμενες σκέψεις ηττήθηκαν από το συναίσθημα και μια κραυγή χαράς βγήκε από μέσα μου.
Συνειδητοποίησα, περίχαρη, πως το συναίσθημα μπορεί να συντονιστεί με τη λογική. Το μόνο που χρειάζεται είναι λίγη καλή θέληση. Ο νους, καμιά φορά, μπορεί να ακολουθήσει και να επισφραγίσει τις παρορμητικές πράξεις μας. Αρκεί να τον αφήσουμε να εργαστεί παράλληλα με τη δύναμη των συναισθημάτων μας.
Αν λοιπόν τυχαίνει να κάνεις και εσύ αλλόκοτους συνειρμούς, αν το συναίσθημα είναι αντίθετο με τη λογική, ρίξε μια ματιά στις αφίσες μου. Κάνε μία παύση, σιγουρέψου για τα συναισθήματα σου και άνοιξε τη σκέψη σου. Ίσως καταφέρεις να δεις την Αμερική με τα μάτια ενός Ρώσου καλλιτέχνη, ίσως πάλι όχι. Το σίγουρο είναι πως θα νιώσεις καλύτερα.
Καλή ζωή!